1.ÜNİTE METİNLERİN SINFLANDIRMASI:
Sanat metinlerinde yan anlam değeri taşıyan ve okuyucunun anlayışına, sezgisine bırakılan ifadelere yer verildiğini, mecazlı ifadeler kullanıldığını böylece anlatıma çağrışım ve duygu değeri kazandırarak okuyucunun yeni ve farklı anlamlar çıkarabildiğini görüyoruz. Sanat metinlerinde gerçekliğin dönüştürülmesi söz konusudur.
Öğretici metinler ise bilgi vermek amacıyla yazılırlar. Öğretici metinler günlük hayatın gerçeklerini, tarihi olayları, felsefi düşünceleri ve bilimsel gerçekleri anlatan metinlerdir. Öğretici metinler genelde kelimelerin ilk anlamlarıyla oluşturulduklarından, bu metinler okuyucuda aynı izlenimi bırakırlar.
2.ÜNİTE ÖGRETİCİ METİNLER:
1.MEKTUP:
Uzakta bulunan herhangi dosta, arkadaşa gönderilen ya da kamu kuruluşları arasında haberleşmeyi sağlayan bir yazı türüdür. Mektuplarda dilek ve arzu bildiren duygu ve düşün celere yer verilir.
1).Özel Mektuplar 2).Edebî Mektuplar 3). Resmî ve İş Mektupları…
2).Günlük ve Özellikleri :
1Yaşan olayların, izlenimlerin günün gününe yazılması ile oluşurlar
2 Birinci kişi ağzından yazılmış kısa ve özlü yazılardır
3 İnandırıcı, içten ve samimidirler.
4 Konuşma diline yakın bir dil kullanılır.
5 yazarın kişiliğini, görüşlerini ve ruhsal yapısını yansıtırlar.
6 Gerçekler, yaşanılanlar değiştirilmeden, çarpıtılmadn yazılır
7-Tarih, biyografi anı, � için birer belge değeri taşırlar.
3).ANI(HATIRA):
Bir kimsenin kendi hayatını, yaşadığı devrede şahidi olduğu ya da duyduğu olayları edebî değer taşıyan bir dille anlattığı yazılara anı (hatırat) denir. Bir başka deyişle, özümüzde bir iz bıraktığı için unutulmayan ve anılmaya değer bulduğumuz olayları anlatan yazı türüdür.
Anı ( Hatıra ) Türü Özellikleri :
1 Yaşanmakta olanı değil, yaşanmış bir konuyu anlatır.
2 İnsan belleğinde iz bırakan olay ve olguları anlatır
3 Tarihsel gerçeklerin öğrenilmesine katkı yaptığı için tarihçilere ışık tutar.
4 Tanınmış, bilim, sanat ve politika adamlarının yaşamlarını çalışma ve
araştırmalarını anlatır.
5 Yazarın unutulmasını istemediği gerçekleri kalıcı kılar.
6 Geçmiş birinci kişinin ağzından kişisel yargılar ve yorumlarla verilir.
ANI İLE GÜNLÜĞÜN BENZER VE FARKLI YANLARI
1 Anı da günlük gibi bir kişinin başından geçen gerçek yaşantılardan kaynaklanan yazı türüdür
2 Günlük yaşanırken anı ise yaşandıktan sonra yazılır
3 Anılar, yazarların yaşlılık çağlarında yazdıkları ve yaşamları boyunca karşılaştıkları olayları nesnel bir şekilde ortaya koyan yazılardır Günlükler ise daha öznel, derin, içten ve ruhun derinliklerinden kopup gelen Anlık duygu ve düşünceler hakimdir.
4 Anı yazılarının anlatım açısından kurgusal niteliklere sahip olduğunu da söyleyebiliriz Günlükler ise kurgudan uzak yoğun düşüncelerin toplamıdır.
4)BİYOGRAFİ – OTOBİYOGRAFİ:
Edebiyat, sanat, siyaset, ticaret vb. alanlarda haklı bir üne kavuşmuş, tanınmış insanların hayatlarını, eserlerini, başarılarını okuyucuya duyurmak amacıyla yalın bir dille, tarafsız bir görüşle yazılan inceleme yazılarına hayat hikâyesi (biyografi) denir.
ÖZELLİKLERİ
1-Yaşamı yazılan kişinin kendisi tarafından değil, onunla ilgili araştırma yapan, bilgi ve belgelere ulaşan veya onun yaşamına yakından tanıklık etmiş kişiler tarafından kaleme alınır.
2- Tarafsız ve gerçekçi olunmalıdır.
3-Bilgi. Belge, tanık ve kanıtlara dayandırılmalıdır.
4- Kronolojik sıra izlenebilir.
5- Kişiyi tüm yönleriyle tanıtır. Kişinin önemi, değeri, benzerlerinden farkı belirlenmelidir.
6- Öznel bir tutum izlenmemeli, kişinin yaşamı aşırı yerme ve övmelerden uzak tutulmalıdır
7- Açık, sade bir dil kullanılır.
8-Divan edebiyatında şairleri anlatan bu eserlere, "Tezkire" denirdi.
--Otobiyografi:
Bir düşünürün, bir sanatçının kendi yaşam öyküsünü anlattığı eserdir. Kaynak olarak kişi kendini ve aile büyüklerinden aldığı bilgileri kullanır. Otobiyografi yazmak çok güçtür, çünkü insanın kendinden sözederken objektif olması zordur. Otobiyografiler sayesinde o kişinin sanatı, düşünceleri, yaptığı işler hakkında bilgileniriz. Biyografiler aynı zamanda iyi bir belgeseldirler. Bu alanda çalışacaklara ve yazarın yaşadığı dönemin özelliklerine kaynaklık eder.
5).GEZİ YASISI ve Özelikleri:
- Gezi yazılarında çoğu kez kronolojik zamanlı plân uygulanır. Gezi için yapılan hazırlıklar; yolculuk, yolculuk sırasında görülen ilgi çekici olaylar; varış, varıştaki ilk izlenimler�
- Gezi yazılarında da kendinden önceki söylenmişlerden, yazılmışlardan ayrı olmak önemlidir. Aynı yerler daha önce de başkaları tarafından görülmüş, yazılmış olabilir. İkinci gidişte görülenlerle, ilk gidişte görülenler arasındaki farklara bile değinmek gerekir. Bu da gezi yazılarının zamanla tarihsel belge olduğunu ortaya koymaktadır.
-Yazar anlattıklarının doğruluğunu; konuşma ile, bilgi toplama ve fotoğraflarla desteklemeli, anlattıklarını bir mantık çerçevesine oturtabilmelidir. Her anlattığı, önceki anlattıklarıyla çelişmemelidir.
- Gezi yazılarında yazar; açıklayıcı anlatım, öyküleyici anlatım, betimleyici anlatım ve tartışmalı anlatım gibi bütün anlatım yollarından yararlanır. Ayrıca okuyucuya değişikliği gösterebilmek için örnekleme, karşılaştırma, tanık gösterme gibi nesnel verilerden de yararlanabilir.
- Resim kullanılmalıdır.
6).SOHBET:
Makalelerin bir konuşma havası içinde daha senli benli olarak yazılan tarzına Söyleşi (Sohbet) denir. Gazete ve dergi yazılarındandır.Özelikleri: * Kompozisyon türü olarak söyleşi; makale plânıyla, fakat bir karşılıklı konuşma havası içinde yazılan yazılardır. * Söyleşiler, genellikle günlük sanat olaylarını konu olarak ele alır.* Gazete ve dergi yazılarındandır. * Yazarın, okuyucu ile bir sohbet havası içinde senli benli konuştuğu yazı türüdür. * Yazar, düşüncelerinin doğruluğunda ısrar edici olmaz. * Söyleşide, daha çok yazarın kişisel düşünceleri ağırlık kazanır. * Söyleşilerin en önemli özelliği, yazarın samimi, içten bir ifade tarzını ortaya koymasıdır. * Ayrıca, bu tür yazılarda anılar, fıkralar ve çeşitli güncel olaylar verilerek yazarın duygu ve düşünceleri desteklenebilir.
-Makale İle Sohbetin Farkları :
1. Sohbet, makaleden üslûp yönüyle ayrılır. Çoğunlukla, günlük konuların işlendiği sohbet yazılarında senli benli bir anlatım yolu seçilir, hatıralardan, halk fıkralarından, nüktelerden, özlü sözlerden yararlanılır.
2. Makaleye benzer bir yazı türüdür. Konusu daha çok genel ya da günlük sanat olaylarıdır; fakat konu, tez ve savunma amacı güdülmeden ve karşılıklı konuşma havası içinde, sıcak bir dille yazılır.
1.Aşağıdakilerden hangisi sanatsal metinlerin özelliklerinden değildir?
- Bu metinlerde sezdirmek, hissettirmek, bunların çerçevesinde düşündürmek esastır.
- Metinlerdeki anlam birimleri,somut anlam düzeyinde gerçek yaşamda karşılıklarını bulurlar.
- Dil yan anlam, mecaz anlamla örülü olabilir.
- Bu tür metinlerde kullanılan dil süslüdür.
- Kelimeler soyut anlamda kullanılabilir.
2.Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır?
- İnsanları yakından tanımak için onlarla aynı evde yaşamak veya seyahat etmek gerekir.
- Yazar, okuyucuyu bilgilendirmek ve okuyucuya yol göstermek için yazmış eserini.
- Annem sofrayı kurar, biz de dedemin anlattığı masalı büyük bir dikkatle dinlerdik.
- Bilgisayar teknolojisi ne kadar gelişirse yaşam o kadar hız kazanıyor.
- Maddi durumu elvermediği için yurtdışında eğitim alma olanağından yararlanamadı.
3.Meşe biten toprakta hemen hemen hiç başka ağaç gözükmez. Dağ taş, dere tepe sırf meşedir.Meşeler kalın, kısa gövdelidir. Dalları güdüktür.En uzun dalın uzunluğu bir metreyi geçmez.Toprakta, sağlam, toprağa bütün gücüyle yapışmış dururlar. Hiçbir güç onları oradan ayırmayacakmış gibi gelir.
Yukarıdaki paragrafta hangi anlatım türünden yararlanılmıştır?
A.Açıklayıcı B.Öyküleyici C.Tartışmacı
D.Örnekleme E.Betimleyici
6. Bu tür ilaçların, çocukların ulaşamayacağı yerde veya oda sıcaklığında saklanması gerekir.
Bu cümledeki anlatım bozukluğu aşağıdakilerin hangisinden kaynaklanmaktadır?
- Tamlayan ekinin gereksiz kullanılmasından
- Yanlış bağlaç kullanılmasından
- Bir sözcüğün yanlış yerde kullanılmasından
- Çatı uyumsuzluğundan
- Gereksiz sözcük kullanılmasından
7.Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ses olayı yoktur?
- Okul bugün açılıyor.
- Buralardan gitme zamanı şimdi.
- Bu ağaçlar yüksekte yetişir.
- Bu kıvrımlı yollar bitmez.
- Babam şimdi çıktı.
8.Aşağıdakilerden hangisi biyografi ile anının ortak özelliklerinden biri değildir?
- Anlatılan kişinin hayatı hakkında bilgi edinebiliriz.
- Göndergesellik işlevi kullanılmaktadır.
- Kullanılan dil sade , akıcı ve durudur.
- Kanıtlanabilir nitelik taşımaktadırlar.
- Anlatıldığı dönemden izler taşır. BAŞARILAR….